Excelleren op het vmbo

Hoogbegaafde leerlingen dreigen soms af te stromen vanuit een ander schooltype of krijgen op de basisschool een vmbo-advies. Deze leerlingen hebben hun (hoog)begaafdheid niet kunnen laten zien, omdat ze op een andere manier leren of omdat ze maskerend gedrag vertonen.

Leerlingen lopen vast omdat ze vaak door hun talent op een andere manier zijn gaan leren. “Ze kunnen veel op hun geheugen doen, veel op hun cognitie. Op het moment dat er complexere stukken komen, die je op een andere manier moet aanpakken, gaan ze de mist in.” De leerlingen hebben bijvoorbeeld moeite van het geleerde naar het op papier krijgen te gaan.

Potentieel intelligente leerling

Wendy ziet in haar rol als zorgcoördinator al heel lang dat leerlingen niet weten hoe ze een taak moeten aanpakken. Bij verdieping in dit onderwerp en na het lezen van het onderzoek van Ineke Bosman, realiseerde Krol zich dat er wel een hele grote groep leerlingen op de mavo niet gesignaleerd werd als potientieel begaafd. Zo werd ze scherper op het gegeven dat onderpresteren een reden kan zijn waardoor een leerling niet tot een resultaat komt. “Ik ben er heel erg op gespitst of er een groep is die mogelijk niet aan zijn trekken komt. Want we willen hoe dan ook voorkomen dat leerlingen uitvallen omdat ze het niet redden, terwijl ze eigenlijk gewoon slim zijn."

Projectgroep begaafde leerlingen

Wendy sloot zich in 2020 aan bij de projectgroep begaafde leerlingen. Ze startte op haar school het project om de executieve functies expliciet in het programma te krijgen. “Deze vaardigheden zijn voorwaardelijk om tot een goed resultaat te komen. Als de kinderen de executieve vaardigheden goed beheersen, kunnen ze excelleren.”

Meer dan vakinhoudelijke instructie

Na het opzetten van een projectgroep binnen de school is het voltallige team geschoold in de executieve functies. Naast wat executieve functies inhouden, weten docenten nu wat je zou kunnen doen om de leerlingen hierin te trainen. “Het is goed als er verder gekeken wordt dan een cijfer voor een vak. Er is meer nodig voor goed onderwijs dan alleen vakinhoudelijke instructie.”

Executieve vaardigheden trainen

In mentor- en in de vaklessen worden de executieve functies onderdeel van oefeningen. Momenteel richt de projectgroep de doorlopende leerlijn ‘executieve functies voor het mentoraat’ in. In een bepaalde periode krijgen alle klassen, verschillend op niveau, dezelfde drie executieve functies aangereikt. “Als er bijvoorbeeld bij geschiedenis om een tijdlijn van de Tachtigjarige oorlog gevraagd wordt, dan kunnen de docenten aangeven dat dit een opdracht is waarbij je je planvaardigheden moet inzetten. Wat ga ik eerst onderzoeken? Hoe ga ik het inrichten? Hoe zit een tijdlijn in elkaar? Of je schaart het onder de organisatie-skills: hoe bouw je het op? Wie gaat wat doen? Wat past in de lijn?”

Hoe de verschillende vakken naar de executieve functies refereren, dat werkt het team nu verder uit. Zo zijn er icoontjes die refereren aan een executieve functie. In de studiewijzer voor leerlingen staat bij een onderdeel dat zo’n icoontje.

Investeren en oogsten

Krol ervaart het project als intensief, maar heel erg de moeite waard voor je school om erop in te zetten. “Je krijgt veel minder problemen in school als de leerlingen een fijne goede doorstroom kunnen hebben.” Het streven is nu om de doorlopende leerlijn stevig neer te zetten voor het mentoraat. “Vorig jaar zijn we begonnen, dit jaar gaan we het echt inzetten. Harde resultaten zijn er nog niet." Wendy deelt haar resultaten in de toekomst graag met geïnteresseerden.