“Als het niet inclusief is, is het geen onderwijs”
Inclusief onderwijs – in Portugal is het inmiddels de norm. Sinds in 2008 het speciaal onderwijs daar bijna helemaal werd afgeschaft, zitten alle kinderen bij elkaar op school. Ze leren samen, spelen samen en groeien samen op. En daar wordt iedereen beter van. Beatriz, leerling op Escola Secundária Fernando Lopez Graca verwoordt het mooi: “Uiteindelijk zijn we allemaal mensen. Het maakt niet uit of iemand een beperking heeft, we helpen elkaar allemaal op school, en dat is goed.”
Benieuwd naar hoe dit er in de praktijk uitziet, gaan we (Ellen Bouter, programmamanager vso-vo en Carolien Verbeek en Rixt Feersma Hoekstra, ambassadeurs vso-vo) op studiereis naar Portugal. Wat ons meteen opvalt, is hoe trots iedereen is op hun school. De docenten die we spreken voelen zich enorm betrokken bij de leerlingen. Met het wegvallen van het speciaal onderwijs is er geen alternatief voor leerlingen die uit dreigen te vallen. Scholen halen daarom alles uit de kast om iedereen binnenboord te houden. Brites de Almeida, schoolpsycholoog op Agrupamento de Escolas de Alapraia: “Iedereen op onze school gelooft dat het mogelijk is. Door ons te laten inspireren door onze leerlingen en hun verschillen komen we tot praktische oplossingen.”
Veel extra ondersteuning? Dan kleinere klassen
Kinderen met ernstige beperkingen zitten in een eigen klas binnen de school. Waar het kan, sluiten ze aan bij de reguliere lessen. Er gaat dan een extra begeleider mee. De andere leerlingen zitten samen in de klas, soms met extra begeleiding. Als er veel kinderen in een klas extra ondersteuning nodig hebben, gaat de klasgrootte omlaag naar 22 leerlingen. Alle kinderen kunnen profiteren van de extra voorzieningen in de school, zoals een snoezelruimte en een stilteruimte.
Verder zijn er referentiescholen met speciale expertise en technologie voor dove en blinde kinderen. Ze krijgen er les samen met ziende en horende leeftijdsgenoten.
Wettelijk vastgelegd
Portugal heeft wettelijk vastgelegd dat ook leerlingen met cognitieve en fysieke beperkingen op een reguliere school dichtbij huis terecht moeten kunnen. De vroegere speciale scholen zijn nu expertisecentra voor inclusie die leerlingen en scholen ondersteuning bieden.
Inclusief onderwijs heeft voordelen voor álle kinderen. Uit het Beleidskader: met elkaar voor alle kinderen en jongeren werken aan een inclusieve leeromgeving van het Ministerie van onderwijs en wetenschappen:
Er is al veel wetenschappelijk onderzoek verricht naar de impact van inclusief onderwijs. Op basis van onderzoek kan geconcludeerd worden dat inclusief onderwijs een positief effect heeft op de cognitieve en sociaal emotionele ontwikkeling van kinderen met en zonder een beperking. Kinderen met extra ondersteuningsbehoeften die inclusief onderwijs volgen, krijgen bovendien meer kansen in hun schoolloopbaan en op de arbeidsmarkt.
Sleutel tot verandering
Alle mensen die we in Portugal spreken, benadrukken het maatschappelijk belang van inclusief onderwijs. Ze zien het als een verrijking voor alle kinderen en de sleutel tot verandering in de maatschappij. In de woorden van Pedro Florencio, Delegado Regional de Educação de Lisboa e Vale do Tejo: “Als het niet inclusief is, is het geen onderwijs.”
Als kinderen met en zonder beperkingen van jongs af aan bij elkaar op school zitten, zien ze automatisch dat iedereen erbij hoort. Ze leren omgaan met mensen die soms iets extra’s nodig hebben, en dat is belangrijk voor de maatschappij. Brites de Almeida: “Ruimte maken voor alle kinderen betekent dat we onze verschillen omarmen. We zijn immers allemaal verschillend. En soms is juist dat verschil het belangrijkste dat we aan onze gemeenschap te bieden hebben.”
Dit merkt ook Maria, leerling op Agrupamento Escolas Sao Joao Estroril: “Ik ben vanaf mijn geboorte doof. Mijn horende klasgenoten willen graag deel uitmaken van de dove wereld. Ik help mensen om te communiceren met dove mensen. Het zou mooi zijn als alle kinderen gebarentaal zouden leren.”
Tot slot: dank aan Ana Saraiva en Fernanda Antunes, die een mooi programma voor ons hebben gemaakt en ons begeleidden langs de gemeente Cascais, de Central Services of Education Ministry en de scholen in Parede, Alapraia e São João do Estoril. Dank ook aan Erasmuscoördinator Ana Paula Alexandre voor de uitnodiging en de organisatie.
Lees meer
Vragen of opmerkingen?
Vul dit formulier in. Wij nemen zo snel mogelijk contact met je op.
Gaat je een vraag over een specifieke leerling, vermeld dan ook je telefoonnummer en of de leerling ingeschreven staat op een school (en zo ja: welke school).